Hè 2013, trước khi quyết định tự tra tấn bản thân bằng một chuyến đạp xe ra Hà Nội, hành trang của mình – ngoài cái ba lô căng phồng và cặp mông chưa từng bị chai sần với cái yên xe – là một bộ sưu tập định kiến phong phú đến mức mình có thể viết đầy 10 trang giấy A4.
Cũng không phải kiểu định kiến độc ác, chỉ là những nhãn dán dễ nhớ như: “Người Huế khéo và điêu lắm nên đừng có tin”, “Người Bắc không thật lòng, đừng tưởng thật mà ngồi vào bàn ăn”, hay “Người miền Trung khổ cực nên keo lắm”.
Mình chỉ nghĩ đó là sự thật phải biết, để mà hành xử phù hợp thôi. Vì nghe người ta kể quá nhiều, đến mức tin rằng chuyến đi này sẽ giúp mình xác nhận những thứ “nghe nói” ấy. Nhưng, tất nhiên, mình đã sai.
Vấn đề bắt đầu ngay khi mình còn chưa kịp ra khỏi miền Trung. Tại Phú Yên, gia đình một người bạn đại học đã chào đón mình bằng một sự nồng hậu mà mình ngỡ chỉ dành cho những đứa con đi du học vừa đáp máy bay về nước sau nhiều năm xa cách.
Từ Bình Định tới Quảng Ngãi, bạn của bạn và gia đình của một-người-bạn-của-bạn-của-bạn ở Quảng Ngãi – những mối quan hệ lỏng lẻo đến mức gần như không có thật—đã dọn ra những bữa cơm thịnh soạn để tiếp đón mình như thể mình là đứa cháu ngoại bị thất lạc từ một trại lao động ở Campuchia, sau nhiều năm đói khổ.
Có lẽ người ta tử tế chỉ đơn giản vì họ thấy mình như là một thằng cháu ngốc thích đạp xe. Và cần phải nạp thật nhiều năng lượng để tiếp tục hành trình khổ hạnh này.
Lòng tốt vô điều kiện ấy vừa khiến mình dễ chịu, vừa khiến mình bối rối kinh khủng. Mình luôn là kiểu người nghi ngờ cả lời khen từ người thân, nói gì đến sự tử tế của những người mình chưa từng gặp.
Khi đến gần Huế, định kiến bắt đầu réo rắt như chuông báo thức không tắt được:
“Cẩn thận đó, người ta khéo lắm!”
“Ra Huế, mấy chỗ đông người nhớ giữ ví cẩn thận nghe chưa?”
Mình nắm ghi đông xe chặt đến mức đau cả tay, như thể cả thành phố Huế đang chực chờ giật mất cái xe đạp duy nhất của mình. Nhưng, thay vì mất ví, mình mất luôn cả sự hoài nghi của mình. Người Huế không lừa mình cái gì hết, trừ việc “lừa” mình vào nhà ăn cơm, “lừa” mình ngủ nhờ, rồi “lừa” mình đi tham quan thành phố miễn phí. Định kiến “người Huế điêu” rớt xuống, vỡ tan – không phải vì nó hoàn toàn sai, mà vì nó quá nhỏ bé để chứa đựng cả một vùng đất, một nhóm người.
Trên đường đến Quảng Trị, những lời cảnh báo lại vang lên, nhưng mình chưa kịp dựng lên bức tường nghi ngờ thì đã bị lôi vào nhà, bị đám bạn của bạn mình đưa đi ăn chơi nhiều ngày liền đến mức quên luôn việc phải đề phòng. Và khi mình chuẩn bị rời đi, ba mẹ bạn mình dúi vào tay mình 500 nghìn, bảo rằng:
“Cầm lấy mà ăn uống dọc đường, cho bác vui.”
Nước mắt mình bắt đầu rơm rớm. Không phải kiểu khóc điện ảnh đầy cảm động đâu, mà là kiểu khóc xấu xí, sụt sịt của một nhân vật phản diện lúc cuối phim – một kẻ vừa nhận ra mình là một thằng ngốc toàn tập khi nghĩ rằng vài câu chuyện truyền miệng đã đủ để hiểu cả một đất nước, một vùng miền, một con người.
Khi đến Hà Nam, trời mưa như muốn rửa sạch mọi định kiến còn sót lại trong mình. Một gia đình ven đường kéo mình vào nhà, bảo mình tắm nước nóng, thay đồ khô, ăn cơm nóng, và ngủ trong góc nhà ấm áp. Họ không hỏi mình là ai, có lẽ họ không quan tâm. Họ chỉ thấy một con người ướt sũng và có vẻ cần được giúp đỡ. Và họ giúp, không điều kiện.
Trước chuyến đi, mình nghĩ mình đã hiểu rõ về người miền Trung, người Bắc, chỉ qua vài mẩu chuyện được kể lại. Nhưng những định kiến ấy lần lượt rơi xuống mỗi khi mình đặt chân đến những vùng đất mới, từ Nha Trang ra tới Hà Nội.
Hoá ra,
Con người ta không phải là một dòng mô tả ngắn gọn trên giấy, hay một mảng màu đen hoặc trắng.
Con người ta là cả một bức tranh lớn – có những mảng màu tươi sáng, nhưng cũng có những mảng màu tối đen, có những nét vẽ còn vụng dại và có cả những vết gạch xóa còn lem nhem – nhưng cũng chính vì tất cả những điều đó, mà bức tranh ấy mới đẹp và sống động.
————
Vậy làm thế nào để xoá đi một định kiến?
Mình chọn cách… đạp xe xuyên Việt.
Nhưng bạn không nhất thiết phải tra tấn cơ thể mình bằng cách này.
Có thể thử một cách dễ dàng hơn: kể chuyện.
Kể về lần bạn được người lạ giúp giữa đường.
Kể về bữa ăn miễn phí bất ngờ.
Kể về nụ cười của một người bạn mà bạn không còn nhớ tên.
Bởi vì những câu chuyện như vậy – dù nhỏ – có thể làm ai đó quan tâm.
Mà khi người ta quan tâm, họ thay đổi.
Và biết đâu, mỗi câu chuyện được bạn kể lại sẽ là một mảnh ghép mới, góp phần xóa đi chút định kiến cũ của thế giới này.
—
P/s:
Nếu bạn có một ý tưởng cứ lởn vởn trong đầu,
…nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu, viết sao cho nên chuyện —
thì bạn có thể thử nói chuyện với trợ lý AI viết truyện ngắn mà mình vừa tạo trên nền tảng ChatGPT.
Nó giống như có mình ngồi kế bên vậy: cùng bạn lôi từng ý tưởng ra khỏi đầu, sắp xếp lại cho bớt rối, rồi viết từ từ từng dòng – thành một mẩu chuyện đầu tiên. Dễ chịu, vui vẻ, và hoàn toàn không phán xét.
Bạn có thể trò chuyện, thảo luận ý tưởng, hỏi mấy thứ linh tinh về viết lách, hoặc viết dở tệ cũng chẳng sao.
Nó vẫn kiên nhẫn và luôn sẵn sàng từ sáng sớm tới khuya lơ – và tuyệt nhiên… không bao giờ nổi cáu.
📎 Link mình để ở đây nha: HuyHungAI – Short Story Writing Assistant
Cứ thử dùng chơi chơi từ giờ đến hết 22/6 này nhé, và nếu được, để lại mình chút phản hồi – để mình “huấn luyện” em nó tốt hơn nữa ở phiên bản sau nhé.
You might also like
Leave a reply